Thyestes, Agamemnon, Oedipoes, Hercules

Lucius Annaeus Seneca speelt een centrale rol in de Romeinse literatuur en politiek. Als auteur van veel gelezen en vertaalde filosofische brieven en psychologische traktaten is hij een vermaard pleitbezorger van stoicijnse deugden als gelijkmoedigheid, mildheid en gemoedsrust. Tot in de huidige eeuw staat hij te boek als de filosoof van de redelijkheid, op wie emoties geen enkel vat hebben. Maar de tragedies van Seneca verbeelden juist het tegengestelde: ze spiegelen de politieke werkelijkheid en wreedheid van het keizerlijke Rome in de eerste eeuw. Keizer Nero staat als hoofdrolspeler en regisseur symbool voor dit Romeinse theater van de waanzin. Een tragedie van Seneca is een orgie van emoties in het decor van een absurde, grimmige en redeloze wereld. Hercules’ razernij, Thyestes’ wreedheid, Oedipus’ waanzin, Agamemnon’s vergelding – een reeks van heldhaftigheid zonder moraal, van wraakzucht zonder onderscheid, en van boeten zonder schuld. Geen publiek, geen toeschouwer ontkomt aan het dilemma, of de keuze dader te zijn of slachtoffer. Seneca’s Thyestes, Agamemnon, Oedipus en Hercules zijn de klassieke tragedies van de waanzin. Thema’s en personages van Seneca tragicus keren in velerlei vormen en gedaantes terug bij latere regisseurs, dramaturgen en schrijvers als Antonin Artaud en Hugo Claus, bij Bertold Brecht en Peter Weiss, bij Eugene O’Neill en Thibaud Delpeut. Weinig anderen dan Piet Schrijvers zullen zich met zoveel dichterlijk vermogen kunnen wagen aan het vertalen van Seneca’s tragedies, als geen ander beheerst hij de vele registers van de Latijnse epische poëzie. Schrijvers’ oeuvre van vertalingen uit het Latijn – Lucretius, Horatius, Vergilius – is bekroond met de Martinus Nijhoff-prijs, de belangrijkste Nederlandse onderscheiding voor vertalers.

Piet Schrijvers (1939) is vertaler en essayist, emeritus hoogleraar Latijnse taal- en letterkunde (Leiden) en lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Hij is ook de vertaler van Vergilius' Georgica, Aeneas, Horatius' Verzamelde gedichten en Lucretius' De natuur van de dingen.

 Zijn belangrijkste essays over Seneca, Lucretius, Vergilius en Horatius zijn verzameld in Ik kan de muzen niet haten. Over poëtische geestdrift en stoïcijnse standvastigheid.